De Literatuurfabriek 2012-2013: een sfeer impressie

 

Met de eerste bijeenkomst van De Literatuurfabriek is, voor mij althans, het nieuwe literair seizoen in Middelburg begonnen. Vanaf september tot juni presenteren Frank van Doeselaar (docent Nederlands) en Lidewijde Paris (uitgeefster, literair journaliste, expert buitenlandse literatuur) een boeiend literatuurprogramma in de Drvkkery, veelal op de vrijdagmiddag van 15.30 tot 17.30. Alweer de zesde jaargang en met zo’n 40 deelnemers in no time volgeboekt. In het programma wordt aandacht besteed aan een scala aan onderwerpen, van poëzie tot Russische literatuur, van debutanten tot hypes en aanverwante uitgeverszaken, aan de steeds terugkerende vraag wat literatuur nou eigenlijk is, het verschil tussen literaire thrillers en de roman, publicaties in de luwte, in de marge, aan de zijlijn of in het middelpunt. Boekenweek, literaire prijzen, pareltjes en klassiekers. En er komt een wintergast, wie dat wordt is nog geheim… Eerdere gasten waren Thomas Rosenboom, Annejet van der Zijl en Adriaan van Dis. Deelnemers aan de Literatuurfabriek krijgen alvast twee te bespreken kerntitels mee, dit jaar zijn dat: Bittere bloemen van Jeroen Brouwers en De meester en Margaritavan Michail Boelgakov. We gaan natuurlijk ook Vijftig tinten grijs van E.L James bestuderen, we houden van kleurrijke discussies.
Literatuurfabriek, waarom deze naam? Allereerst een verwijzing naar de geschiedenis van het pand van boekhandel De Drvkkery, waar vroeger Uitgeverij den Boer gehuisvest was en tevens de Provinciale Zeeuwse Courant van de persen rolde. Productie en processen: ook lezen is een actief proces, hetzelfde geldt voor het schrijven. Wereldwijd wordt er op grote schaal literatuur 'geproduceerd' en wij, lezers, hebben het er maar druk mee om de literaire productie enigszins te volgen. De achtergrondinformatie en de tips van Frank en Lidewijde en de feedback van de deelnemers helpen uitstekend bij het maken van een keuze.

Dit jaar begon, als voorafje, met een uitnodiging voor de film Being Flynn, gebaseerd op het levensverhaal van Nick Flynn, dit in het kader van het programma Film en Literatuur van Film by the Sea. Het onderwerp boekverfilmingen komt elk jaar vele malen aan de orde met een brede waaier aan lees- en kijktips.

Het thema van de openingsbijeenkomst in de Drvkkery luidde: Van literatuur naar literair variété? Centraal stonden de romans Bonita Avenue van Peter Buwalda (weergaloos meeslepend, een droomdebuut volgens HP/De Tijd) en VSV van Leon de Winter (5 sterren notering volgens een recensent in de Volkskrant, het aanbevolen boek voor de zomervakantie!). De moeite waard? De meningen zijn verdeeld. De sfeer bij De Literatuurfabriek nodigt gelukkig al jaren uit tot onvervalste kritiek, zowel positief als negatief, maar dit terzijde. Leon de Winter voert in VSV het romanpersonage Theo van Gogh op, daar begint het al mee. Andere personages zijn bv. Job Cohen en Bram Moscovitch. Is dat wel chique? Wat zit daar achter? Hartje zomer ontmoette ik Leon de Winter op Schiphol, hij was daar zelfs ’s nachts aan het signeren. Zodra ik op de cover las dat Theo van Gogh figureerde in de roman VSV heb ik hem maar eerlijk gezegd dat ik deze Nederlandse ‘materie’  thuis wilde laten, mijn belangstelling ging op dat moment meer uit naar lectuur en literatuur over een zonnig Midden-Amerika. Later heb ik deze roman wel geleend en gelezen: literair vermaak, een opeenstapeling van onwaarschijnlijkheden, snel gelezen, snel vergeten. De stijl is een beetje afgekeken van De ontdekking van de hemel. Niet meer dan een kwajongensboek? Een ongemakkelijk gevoel blijft hangen want de relatie Van Gogh - De Winter was bijzonder complex. Is de Winter niet zelf de kwade jongen?

Bonita Avenue van Peter Buwalda scoort beter in de groep, hoewel? Grote bewondering voor het vakmanschap maar sommige lezers geven aan dat er voor hen geen doorkomen aan was. Waarom dat zo is heeft, volgens de docenten, onder meer te maken met de gebruikte literaire technieken. Er is geen duidelijke hoofdstukindeling. Het verhaal wordt verteld vanuit drie perspectieven via drie personages (Sigerius, Aaron en Joni) maar qua taalgebruik lijken ze op elkaar omdat Buwalda  dezelfde sfeer aan metaforen gebruikt. In mijn vorig jaar gesigneerde exemplaar staat: Voor Anke! Hopelijk lees je het nog uit… Peter Buwalda. Jawel, ik hoop het ook.

Elke bijeenkomst van de Literatuurfabriek eindigt met de bespreking van recent verschenen titels en andere leestips. Voor ieder wat wils. ‘Maar’, zegt één van de deelnemers, ‘ik leef maar één keer en eigenlijk  heb ik thuis nog twee meter boeken staan die ik voor ik ga hemelen eerst wil lezen…’

Een keuze uit de leestips: Alle titels van Leon de Winter, Anne Frank leeft en woont op zolder  (Shalom Auslander), Het onvermijdelijke toeval (Martin Mosebach), Aarde (David Vann), In tijden van afnemend licht (Eugen Ruge).

Zelf wil ik daar de verhalenbundels van Sanneke van Hassel aan toevoegen. Haar lezing in de Zeeuwse Bibliotheek (11 september) was boeiend, haar verhalenbundels IJsregen (2005), Witte Veder (2007), Ezels (2011) en haar roman Nest (2010) zijn bijzonder lezenswaardig. Liefhebbers van het rijk en eigenzinnig genre van het korte verhaal zullen genieten van het recent verschenen Naar de stad. Samen met Annelies Verbeke stelde zij deze dikke bundel (479 p.) samen. Een internationaal gezelschap van 39 auteurs, van Tobias Wolff tot Haruki Murakami, leverde een bijdrage.

Volgens uitgeverij De Geus zijn het natuurlijk de mooiste korte stadsverhalen van de twintigste eeuw. Sanneke van Hassel vertelde in Middelburg dat het nog niet meeviel om de verhalen te selecteren, zo ruim was het aanbod. Gelukkig had uitgeverij De Geus hier begrip voor, vandaar deze prachtige bundel.

Kiezen kan wel eens lastig zijn, wat te lezen, er verschijnt zoveel… Wordt het de verhalenbundel Zondig in Zeeland met 26 prikkelende verhalen of Ons leven met Reve van Teigetje & Woelrat? Tijdens de volgende bijeenkomst van De Literatuurfabriek staat Simon Vestdijk en zijn oeuvre in het middelpunt van de belangstelling. ‘De man die sneller schrijft dan God kan lezen’, zo typeerde Adriaan Roland Horst hem. Allerlei romans komen dan ter sprake, maar de nadruk ligt op Ivoren wachters, De koperen tuin en met name de Anton Wachterroman Terug tot Ina Damman.

Als er tijd voor is… Zelf keer ik terug naar de halve meter voorraad in mijn boekenkast. Met plaid en warme Noorse sokken nestel ik mij op de bank en lees eindelijk Baltische Zielen van Jan Brokken. Een portret van 27 markante mannen en vrouwen uit de geschiedenis van Estland, Letland en Litouwen. Indrukwekkende levensgeschiedenissen. Wat een meesterwerk! Een luistertip hierbij: Serenity: the beauty of Arvo Pärt. Verder lees ik tussendoor allerlei verhalen van Jelle Brandt Corstius die binnenkort te gast zal zijn in de Zeeuwse Bibliotheek. Verhalen over Rusland en Moskou, over de kleine landjes in de Kaukasus en andere verre oorden. Hij zal ongetwijfeld zijn recente Universele Reisgids voor Moeilijke Landen onder de aandacht brengen. Zo kunnen wij mooi meeliften, eigenlijk is elk boek een reis apart. Laat de winter maar komen.