Zeeuws Knoopje: Tentoonstelling in de Vleeshal: Architecture without building (Yona Friedman en Jean-Baptiste Decavèle)

Middelburg, De Vleeshal

Neem jouw ideeën, eigen (kunst)werk, foto’s of andere objecten mee naar de Vleeshal. Zo luidt de oproep van architect Yona Friedman aan de Middelburgers (inwoners, kunstenaars, ondernemers, studenten, kinderen en anderen). De oorspronkelijke functie van De Vleeshal komt volgens deze kunstenaars zo weer tot leven: een sociale ontmoetingsplaats waar ideeën ontstaan en gedeeld worden. Dit thema spreekt mij wel aan.

Speciaal voor De Vleeshal heeft Yona Friedman een ‘museum iconastase’ getekend. Jean-Baptiste Decavèle heeft deze tekening vertaald naar een driedimensionale module van 500 metalen ringen, een ruimtelijke structuur waarin kunstwerken gepresenteerd kunnen worden. Wat had ik dit graag opgebouwd zien worden, het is een staaltje creatief vakmanschap. Medewerkers van het Zeeuwse Las- en Constructiebedrijf J. van Belzen en het team van de Vleeshal hebben een mooie ‘klus’ geklaard bij de realisatie van dit artistieke project. De 500 ringen zijn met ijzervlechtdraad en tape aan elkaar verbonden, de tijdelijkheid van de verbinding is daarmee een belangrijk gegeven. In dit ‘museum iconastase’ is een video geplaatst. We zien Yona Friedman die in zijn Parijse atelier zijn idee over het uit ringen opgebouwd ruimtelijk frame uitlegt.

Yona Friedman: Architecture without building, 2012

Een ‘museum iconastase’, wat wordt hiermee bedoeld? Het architectonische begrip iconostase refereert aan de wand van beelden die in een (byzantijnse) kerk de scheiding vormt tussen altaarruimte en het schip. Op deze wand zijn verschillende panelen met verscheidene iconen te vinden. Friedman nodigt nu de Middelburgers uit om hedendaagse iconen zoals ‘beelden’ of kunstwerken in zijn museum - de ruimtelijke structuur van 500 ringen – onder te brengen. Van elk voorwerp wordt een foto gemaakt, deze foto’s worden wellicht basismateriaal voor een toekomstig film- of fotocollageproject van Jean-Baptiste Decavèle. Inwoners die iets komen brengen kunnen in een boek beschrijven wat ze inbrengen en waarom. Verrassend is dat tijdens de tentoonstelling (tot 16 december) ook Jean-Baptiste Decavèle voorwerpen, zoals kartonnen dozen, aan de structuur toevoegt, een kunstwerk zelf moet gaandeweg veranderen is hun overtuiging.

Met Yona Friedman (Boedapest, 1923) haalt de Stichting Beeldende Kunst Middelburg (SBKM) één van de belangrijkste denkers binnen de architectuurgeschiedenis van de twintigste en eenentwintigste eeuw naar Middelburg. Friedman schreef en illustreerde meer dan vijftig boeken over zijn onderzoek naar architectuur, ecologie en taal. In een tijd waarin kwesties op het gebied van stedelijkheid, mobiliteit, globalisering en migratie steeds belangrijker werden, bedacht hij visionaire concepten als ’mobiele architectuur’, de ‘ruimtelijke stad’ en ‘uitvoerbare Utopia’s’ die nog altijd actueel zijn. Het toeval wil dat momenteel bij de 13de Architectuurbiënnale in Venetië verwante thema's volop in de belangstelling staan; niet de architecten en stedenbouwkundigen maar vooral de gebruikers staan centraal. Friedman is een architect die van mening is dat architecten eigenlijk overbodig zijn. Men bouwt steden (iconen) voor de eeuwigheid, terwijl de werkelijkheid het bestaan van de eeuwigheid steeds tegenspreekt. Zijn concept over Mobiele architectuur gaat uit van constructies die het aardoppervlak op zo weinig mogelijk punten raken, constructies die kunnen worden ontmanteld en verplaatst en altijd aangepast kunnen worden aan de individuele gebruikers. Onderdelen van een huis als bouwpakket bij een bouwmarkt kopen zou ideaal zijn, de individuele gebruiker kan dan inpluggen in een frame. Zijn focus op tijdelijke huisvesting met een maximum aan flexibiliteit komt voort uit zijn compassie met dakloze vluchtelingen waarmee hij werd geconfronteerd in Europa, Israël en Afrika. Friedman’s ideeën beperken zich niet tot de architectuur. Zijn betrokkenheid is veel breder en behelst ook andere vakgebieden zoals sociologie, economie, wiskunde, informatie-technologie, urbanisme, beeldende kunst en film. Hij is daarbij altijd uitgegaan van principes die uiteindelijk leiden tot individuele vrijheid. Zijn opvattingen draagt hij voornamelijk uit d.m.v. manifesten, publicaties, colleges, tekeningen en maquettes..Er zijn slechts weinig ontwerpen van hem gerealiseerd. Sinds enkele jaren werkt Friedman samen met Jean-Baptiste Decavèle (Grenobele, 1961), met wie hij ideeën rondom architectuur, films, archieven, fotografie, voorstelling van ruimtes en landschappen uitwisselt..

De Vleeshal, de kleurrijke vensters

Naast de ingenieuze structuur van de 500 metalen ringen zien we in De Vleeshal dat de vensters zijn bedekt met Yona Friedman’s ‘glas-in-lood’, gemaakt van tussen plexiglas geklemde kleurige plastic tasjes. Ze laten het licht vrolijk gekleurd binnenvallen op de met elkaar verbonden stalen ringen.
Als bezoeker ervaar ik een nieuwe verbinding: het subliem gefilterde kleurrijke licht gaat prachtig samen met de koele en stoere metalen constructie die nagenoeg de gehele ruimte van De Vleeshal vult. Een bijzondere ervaring die fotografisch nauwelijks laat vastleggen.

Het uitgangspunt van Architecture without building is, volgens de tentoonstellingsbrochure, ‘te beginnen bij de inhoud’. Er is een behoefte om iets te laten zien, er is een ruimte, een architectuur voor nodig. Architecture without building wil dienend zijn voor iets anders zonder zich aan te passen aan De Vleeshal. Dienstbaar aan de Middelburgers. De tentoonstelling is tot 16 december te zien, op deze laatste dag zal zichtbaar zijn welke ideeën de inwoners hebben aangeleverd. Zelf wil ik, binnen de architectuur van dit blog, enkel beelden met mijn lezers delen. Beelden van hoe mooi het in de Vleeshal kan zijn.