Welke band
hebben Teigetje en Woelrat met Zeeland of Middelburg? Deze vraag stelde ik
mezelf op vrijdag 14 september 2012 naar aanleiding van het feit dat zij in
Middelburg, in de raadzaal van ons oude stadhuis, te gast waren bij de
presentatie van het eerste deel van de Geschiedenis
van Zeeland. Daarna signeerden zij in boekhandel de Drvkkery het recent
verschenen Ons Leven Met Reve
(Uitgeverij Balans, 2012). Twee jaar eerder waren zij daar ook al te gast…
De
ontmoeting met de innemende schrijvers Teigetje (Willem Bruno van Albada) en
Woelrat (Hendrik Lambertus van Manen) was bijzonder. De foto op de cover van Ons Leven Met Reve vond ik
intrigerend maar, besefte ik, het was voor mij al heel wat jaren geleden dat ik De Avonden, De Taal der Liefde, Ik Had Hem Lief, De Stille Vriend en andere
romans las en van een speciale
relatie met Zeeland kon ik me niets herinneren, zelfs in de Geheime Dagboeken van Hans Warren kwam
ik hem weinig tegen. Laat ik eerlijk zijn, een echte Reve-kenner ben ik
niet. Met belangstelling en toenemende
bewondering heb ik nu Ons Leven Met Reve,
de uitgebreide memoires over de periode dat ze samenleefden met Gerard Kornelis van het Reve gelezen. In deze periode
- van 1963 tot 1975- schreef Reve dankzij de jongens zijn beste werken, onder
meer Nader tot U, De Taal der Liefde en veel van zijn
brieven aan Simon Carmiggelt. Uitgever Johan Polak noemde hen ‘de twee engelbewaarders van het genie van
Van het Reve’. ‘Dit waren de jaren dat Reve een spilfiguur werd in de cultuurrevolutie
die in Nederland plaatsgreep. In zijn vrijmoedige uitingen was hij een
voorbeeld voor velen', aldus Wilfred Takken in zijn recensie in de NRC
(7-09-2012).
Willem Bruno
van Albada (Teigetje) en Gerard Reve woonden vanaf 1964 in het Friese plaatsje
Greonterp, in 1969 kwam de toen 22-jarige student sociologie Henk van Manen (Woelrat)
erbij, wat tot een veel besproken driemanschap leidde. Over de Friese periode
is al eerder een bijzonder fotoboek verschenen: Huize Het Gras (Uitgeverij Balans, 2010). Evenals Teigetje blijkt
Woelrat een fervent fotograaf, zij maken tussen 1963 en 1975 duizenden foto’s,
van Gerard, van zijn omgeving, van zijn brieven en documenten. Een lachende Reve
kom je echter zelden tegen en foto’s met een Zeeuwse connectie al helemaal
niet. In Ons Leven Met Reve, een
uniek document humain over de ontoereikendheid van de liefde, zijn nooit
eerder gepubliceerde foto’s opgenomen, deze verdiepen het indringende beeld dat
wordt opgeroepen van hun leven met Reve: de eindeloze verbouwingen, het
liefdevolle tuinieren, de aaibare poezen, de gasten die werden ontvangen, de
reizen naar Frankrijk.
De beelden zijn mooi, enkele foto’s van de ‘jonge
jongens’ vind ik ontroerend: jeugdigheid teder in beeld gebracht. Ach, het zal
mijn moederhart wel zijn… Daarachter ontdekt de lezer van deze memoires
gaandeweg de soms hilarische en soms schrijnende werkelijkheid. Teigetje en Woelrat schrijven
vooral over het huiselijk leven, hoe lastig, het was om met Reve samen te leven. Hij gedraagt zich autoritair, van zichzelf vindt hij dat hij helaas een
tiranniek moederinstinct heeft. Hij is wel zorgzaam, maar leidt niet op tot
onafhankelijkheid. Hij wil de enige kostwinnaar zijn, eist volstrekte
onderdanigheid en weet alles beter. Drankzucht, depressies, hallucinaties,
religieuze visioenen, angst- en
woedeaanvallen, twijfel en wanhoop wisselen elkaar af, evenals de betere en mooiere periodes. In vele
brieven aan de jongens, onder meer vanuit Frankrijk, beschrijft hij evenwel zijn grote liefde voor de twee. Fragmenten
uit deze correspondentie zijn echter niet opgenomen omdat de auteursrechten vreemd genoeg in het bezit zijn
van de ‘Nieuwe Vriend’ en erfgenaam Joop
S., die tot op de dag van vandaag elke snipper papier van Gerard Reve ‘beschermt’.
Naast het
gecompliceerde karakter van Gerard Reve vormde zijn verhuisdrift een
bedreiging voor hun relatie: van Amsterdam via Greonterp naar Veenendaal en
altijd plannen voor een leven op het Geheime Landgoed in Frankrijk. Wanneer Gerard in 1975 naar Weert vertrekt is de breuk een
feit, de jongens weigeren mee te gaan. Ze gaan zelfstandig verder,
starten een pottenbakkerij (De Eenhoorn) en openen een winkel waar o.a.
aardewerk, kunstreproducties, posters, rijstpapieren lampen en breiwol verkocht
worden. Er ontstaat volop ruimte voor hun eigen creatieve talenten. Ze kopen veel
Tsjechische kralen in, van mooi hout en glas, om los te verkopen en om zelf
sieraden te maken: halskettingen, broches, zelfs kralenranden voor
lampenkapjes.
Wat opvalt is dat Teigetje en Woelrat, ondanks
alles, met bijna onvoorwaardelijke liefde hun periode met Reve hebben beschreven.
De toon is mild & sympathiek, geen wrok, geen poging tot afrekening en dit verdient groot respect. Het was wel pijnlijk dat ze niet werden uitgenodigd voor de uitvaartdienst van Gerard
Reve in het Vlaamse Machelen-aan-de Leie in 2006.
Teigetje en Woelrat
zijn na de breuk met Reve in 1972 samen verdergegaan, ze waren hiervoor al
onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanuit Frankrijk schreef Woelrat aan
Teigetje: “Als ik terug ben, laat ik bij
Geluk een gouden voetboei maken waarmee ik mijzelf aan jou vast maak”. En: “Ik heb een aantal stenen op een rijtje
gelegd, die bij elkaar het aantal nachten zijn, die ons van elkaar scheiden.
Iedere ochtend neem ik er eentje weg”.
Modeontwerpers
Teigetje en Woelrat zijn hun jaren met Reve blijven koesteren, zij gebruiken
nog altijd de koosnamen die hij hen gaf, ook als merknaam voor hun kledinglijn.
Met mijn
vraag welke band Teigetje en Woelrat met Zeeland of Middelburg hebben ben ik
een klein stapje verder gekomen. Je zou sowieso kunnen zeggen dat ze de Zeeuwse
inborst hebben: ze worstelen en komen glansrijk boven. Ook worden er warme vriendschappen gekoesterd in
Middelburg, ze hebben vrienden die de liefde voor literatuur, Friesland en de
geschiedenis van Zeeland met elkaar delen. Het is grappig te weten dat de stad
Middelburg op haar beurt met respect getuigt van haar verbondenheid met kunstenaars
en ‘ruimdenkenden’. Of je nu in Friesland
woont, in Frankrijk of in Zeeland, het is overal hetzelfde: als je geluk hebt
en de taal van de liefde leert verstaan rijgen de dagen zich als kleurrijke
kralen aaneen. Maar je moet in Middelburg soms wel even omhoog kijken om die blauwe lucht te
kunnen zien.
 | ||||
| Detail Kunstwerk 'Delights' van Thorsten Brinkmann, in het kader van de Kunstmanifestatie Façade, Middelburg 2012 |
 |
| Middelburg, Regenboogvlag op de Lange Jan, Coming-out-dag, 11-09-2012 |
(Foto's Kunstwerk 'Delights' en Regenboogvlag op de Lange Jan uit eigen archief).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten