Leestip: De hemel van Heivisj / Benny Lindelauf

Motto:

Bless the beasts and the children
light their way when darkness
surrounds them (Shirley Bassey)

‘Op een regenachtige dag moest ik naar de Hemel’ is de intrigerende openingszin van de onlangs verschenen jeugdroman De hemel van Heivisj van Benny Lindelauf. Vanaf de eerste bladzijde was ik volledig in de ban van dit verhaal en ik zal maar meteen zeggen dat ik dit een prachtig jeugdboek vind. Zeldzaam mooi!

De hemel van Heivisj is het zelfstandig te lezen vervolg op Negen Open Armen (2004), bekroond met de Thea Beckmanprijs 2004 en de Gouden Zoen 2005. Dit boek werd door verscheidene recensenten destijds al tot het beste van het afgelopen decennium gerekend.

Limburg, 1938-1943. Het verhaal speelt zich af in Sittard, althans de stad in het boek vertoont overeenkomsten met Sittard, maar het is volgens de schrijver niet precies dezelfde stad. Een groot en arm gezin, de familie Boon, bestaande uit: de Pap, de meisjes Fing, Muulke en Jes en de vier broers Sjeer, Pie, Eet en Krit. Sinds de dood van de moeder verzorgt Oma Mei het hele gezin. Fing (de ik-figuur) wil doorleren voor onderwijzeres, zou een beurs kunnen krijgen maar Oma Mei weigert geld van anderen aan te nemen. Ze moet gaan werken bij de Sigarenkeizer. Ze wordt de oppas (het ‘vriendinnetje’) van Liesl, het eigenaardige nichtje van de vrouw van haar baas, de Pruusin (‘de Duitse’). Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt en Liesl in gevaar komt is Fing de enige die haar kan helpen. Fing wordt daarbij op wonderbaarlijke wijze geholpen door het Belgisch trekpaard Heivisj, het ‘moordenaarspaard’ dat vroeger de weg in de mijnen blindelings kon vinden tot het ineens in paniek raakte in het donker en iemand onder de voet liep.

Een verhaal over de Tweede Wereldoorlog waarin de spanning indirect, haast terloops, wordt opgebouwd. De oorlog sijpelt bijna ongemerkt het boek binnen. Als je je ogen een beetje dicht knijpt kun je zo langs een oorlog heen kijken’ denkt Fing eerst nog. ‘Wat is luchtgevaar?’ vroeg Jes. ‘Luchtgevaar, dat is als de wolken te zwaar worden en alle regen op onze kop laten vallen’ zegt Muulke. De beleving van de kinderen wordt mooi beschreven, de dialogen zijn meesterstukjes. In werkelijkheid was het echter een hel in Sittard, de oorlog eiste in deze stad procentueel de meeste Joodse slachtoffers van Nederland, slechts één procent overleefde de oorlog. In deze ‘omgeving’ krijgt Fing verkering met een Zwartjas, een NSB’er en leert zij het verraad kennen. Eerst de dreiging en het pesten, vervolgens de Jodenvervolging en het eerste transport. Ook haar vader en de broers worden wegens ‘gewapend verzet’ opgepakt en tewerkgesteld in de kampen in Duitsland. Maar ondanks de wurggreep van de oorlog en de trieste gebeurtenissen slaagt Benny Lindelauf erin om de Hoop als centraal thema in het verhaal te verweven. Als haar vader in Duitsland is realiseert Fing zich dat de Pap heel zijn leven met zijn hoofd in de wolken had gelopen. Keer op keer had hij het gezin in grote problemen gebracht met zijn hopeloze ondernemingen. Overal zag hij ‘het tegendeel van zorgen’ in. Wanneer Oma Mei en de meisjes aan het eind van het verhaal het beschadigde huis moeten verlaten biedt Benny Lindelauf ook de lezer hoop dat de Pap en de broers terug zullen komen. Op een stuk hout schildert Fing zo groot mogelijk:

Pap, Pie, Eet, Sjeer en Krit
We zijn ongedeerd en bij Fie.
Kom gauw!

Opvallend in het verhaal is hoe warm en liefdevol over de personages wordt geschreven. Een voorbeeld daarvan is het moment waarop Muulke de 'rode vloed' krijgt. Ze had gemerkt dat de Pap en de broers een heilig ontzag hadden voor ‘vrouwenkwalen’. Ze eigent zich de sofa toe en vraagt om een dekentje en om thee. De jongens brengen de thee, ‘en toen die volgens Muulke zo heet was ‘dat het echt niet goed kan zijn voor… nou ja, je weet wel’, lieten ze de kop rondgaan en bliezen er om beurten in. Ik vind deze beschrijving zo ontroerend en typerend voor de stijl van het boek.

De Hemel van Heivisj is een schatkamer van verhalen over crisis en oorlog, over oude geheimen, fatale liefdes, huisgeesten en bevat een bijna magisch-realistische sfeer. Een magistraal boek, indrukwekkend, ingetogen, indringend, oorspronkelijk en boeiend. Vergelijken met andere Nederlandstalige jeugdboeken zou kunnen maar ik denk (en hoop) dat deze titel met stip binnenkomt in de hemel van de Europese jeugdliteratuur. Een boek om te omarmen!