Veere en Zeeland en Nederland, geschilderd door Charlotte Dematons

Charlotte Dematons, het stadje Veere, maar dan anders....

Hart voor Veere en oog voor de geschiedenis en schoonheid van dit stadje hebben de Schilders van Veere maar ook de in Frankrijk geboren illustratrice Charlotte Dematons. Op een prachtig geschilderde afbeelding van Zeeland zien we dat zij Zeeland vereenvoudigt tot twee kernbegrippen. Zeeland is voor haar vooral zee, heel veel zee, aan land komt alleen Veere in beeld. Het stadje Veere waar Reynaert de Vos het stadhuis bezoekt, waar de kleine kapitein met zijn Nooitlek in de haven is afgemeerd, waar Zwarte Piet misschien de boot heeft gemist en waar bij de Schotse Huizen de wolhandel nog altijd floreert.

Nederland, uitgeverij Lemniscaat, 2012

De afbeelding van Zeeland staat in het kijkboek Nederland (Lemniscaat, 2012), het meest bijzondere prentenboek van de Nederlandse geschiedenis. In dit boek neemt Charlotte Dematons ons mee op een vlucht over Nederland. Ze laat daarbij niet alleen landschappen zien maar neemt ons ook mee naar feesten, laat ons kennismaken met wereldberoemde schilderijen en vertelt over de historie van ons land. In 27 twee-pagina vullende prenten zonder tekst introduceert zij ook nog eens de volledige officiële canon van Nederland. Als je goed kijkt zie je bekende kinderboekfiguren voorbij komen en vind je op iedere afbeelding een verwijzing naar een Nederlands liedje. Een vergrootglas is wel handig, om niet te zeggen onontbeerlijk wanneer je de platen nader gaat bekijken. En geloof me maar, ook volwassenen zullen het kinderlijk genoegen van 'het ontdekken' met een vergrootglas weer ervaren.

De informatie over Nederland is met een flinterdun penseel en acrylverf tot in de kleinste details weergegeven. Om kleurvariatie in het boek te krijgen heeft zij niet alleen de twaalf maanden als leidraad gebruikt maar ook de verschillende fasen van de dag. Charlotte Dematons (1957) is een bekroond illustrator: voor de prachtige uitgave van De sprookjes van Grimm ontving zij de Zilveren Penseel 2006. Haar prentenboek Sinterklaas werd in 2008 bekroond met een Gouden Penseel. Aan het boek Nederland, wederom een proeve van hoogstaand vakwerk, heeft zij drie jaar geschilderd. Het formaat van de originele, bij de uitgever aangeleverde prenten wordt niet vermeld en maakt mij toch wel nieuwsgierig.

Nederland is eerst en vooral een fantastisch kijk- en zoekboek voor jonge kinderen. Op elke bladzij kan gezocht worden naar een gele ballon, een reiger, een camperbusje, de tweeling Sietse en Hielke met hun Kameleon, Zwarte Piet, de kleine kapitein met zijn bootje Nooitlek en een tuinkaboutertje. Het boek zit vol met grapjes die kinderen pas bij zorgvuldig bekijken of met wat hulp zullen ontdekken.

Charlotte Dematons, de zee en haar schepen

In de tweede plaats is het een boek voor alle leeftijden: het is een update van de schoolplaten van Isings, een vanuit vogelvluchtperspectief getekend Madurodam. Het is een serie compositorische kunstwerkjes en een kleurrijke landschapsatlas. Het is een encyclopedie van ons cultureel erfgoed, van schilderkunst tot bewegwijzering en dakbedekking. (*****recensie NRC). Al het moois wat Nederland te bieden heeft wordt uitgebeeld: bollenvelden, pretparken, kubuswoningen, dierentuinen, de afsluitdijk, het Limburgse heuvellandschap. Hagelslag & hunebed, duinen & zandkastelen, Bolletje & boerenkool, marsepein & oliebol, spijkerpoepen & Elfstedentocht, Anne Frank & Bevrijdingsdag, het moest er allemaal in. Dematons combineert het heden lustig met het verleden. Zo is te zien dat onze Zeeuwse Michiel de Ruyter met zijn schip de Zeven Provinciën de Engelse vloot verslaat terwijl dezelfde zee wordt bevaren door een modern oorlogsfregat met dezelfde naam, alsook door de kleine kapitein met zijn Nooitlek en door een passagiersschip van de Stena Line. Ook aanwezig op deze prent is het kaperschip van Piet Hein, varend onder de vlag van de West-Indische Compagnie, beladen met een schatkist en appeltjes van Oranje.

In een apart bijgeleverd ‘notitieboekje’ onthult Charlotte Dematons een gedeelte van haar inspiratiebronnen. Naast de oude schoolplaten van J.H. Isings zijn dit beroemde schilderijen van oude meesters, o.a. Anton Mauve, Jozef en Isaac Israëls, Jacob van Ruisdael, Pieter Bruegel en Hendrick Avercamp. De 30 kinderliedjes worden vermeld evenals de vele klassieke en hedendaagse kinderboekfiguren, zoals Kruimeltje, Spekkie en Sproet, Jubelientje, Kikker en zelfs een optocht van Annie M.G. Schmidt-helden.

Charlotte Dematons, Zeeland en de watersnoodramp(en)

Op de dubbele prent over Zeeland is veel te zien. De watersnoodramp van 1953 krijgt volop aandacht: de dijkdoorbraak, land onder water, mensen die op daken van ondergelopen boerderijen op evacuatie wachten. Gelukkig zien we geen drijvend vee maar wel, voor kinderen toch prettiger, de tweeling Sietse en Hielke die, op weg met hun Kameleon, hulp gaan bieden. De kleine kapitein is minder heldhaftig, zelfs onvindbaar, de Nooitlek blijft veilig in de haven. In de buurt van Veere zoekt een gezin in klederdracht een veilig heenkomen op een vliedberg. De Campveerse Toren is nergens (meer) te bekennen, op 'deze plek' is men ijverig met zandzakken in de weer. De Zeelandbrug en de Oosterscheldekering, het antwoord van de Zeeuwen op de watersnood, ontbreken niet.

Bij het al dan niet verwerken van historische gegevens moest Charlotte Dematons vanzelfsprekend keuzes maken. Onderwerpen die lastig te schilderen zijn zet ze veelvuldig in tekst neer op billboards, raamposters, spandoeken of, heel slim gevonden, op vrachtwagens. Zo zien we op de prent van Veere ergens een vermelding van de de Sint-Elisabethsvloed van 1421 terwijl er enkele straten verderop een vrachtauto met Zeeuwse Babbelaars de Kaai oprijdt. Volkssport nummer één, het ringrijden, ontbreekt niet. In de buurt van het bruggetje over de haven halen twee boerinnetjes, op klompen en in klederdracht, twee emmertjes water. Kinderen spelen op het pleintje voor de Neeltje Jans School of rijden mee achterop de fiets door het stadje. Voor de Schotse Huizen loopt een schaap. De wol koopman, gekleed in Schotse kilt, is in gesprek met een Veerse vrouw. Het is een verwijzing naar de beroemde wolhandel met Schotland die Veere welvaart bracht. Aan de andere kant van de Kaai wordt markt gehouden: voor ieder wat wils: patat, vis, kleding en kaas. In Veere is het ook goed Zeeuwse Mosselen eten. De aankondiging van het, niet specifiek Zeeuwse, toneelstuk uit 1900 Op Hoop Van Zegen van Herman Heijermans verwijst naar het vissersverleden van Veere.

Het prentenboek Nederland  staat garant voor uren kijkplezier. Dat Charlotte Dematons, geboren Française, maar sinds haar achttiende Nederlandse, in haar ‘notitieboekje’ Veere een dorpje noemt in plaats van een stad* zal niemand haar kwalijk nemen. Veel beroemde schilders hebben Veere verbeeld. Vanaf nu, dat staat wat mij betreft zo vast als een paal boven water, wordt Charlotte Dematons voor altijd opgenomen in de canon van de schilders van Veere, vanwege haar gouden penseeltje en haar hart voor Veere.

*stadsrechten Veere vanaf 1343