Gelezen: De verborgen geschiedenis van Courtillon / Charles Lewinsky

De succesroman “Het lot van de familie Meijer”(2006) van Charles Lewinsky vond ik een prachtig boek. Onlangs verscheen “De verborgen geschiedenis van Courtillon”, de Nederlandse vertaling van de ‘eerdere’ roman “Johannistag” (2000). Op de mooie cover staat: De verborgen geschiedenis van Courtillon kan het in elk opzicht opnemen tegen zijn succesroman Het lot van de familie Meijer. Deze aanbeveling maakt nieuwsgierig, is het een boek dat je iedereen aanbeveelt?
De roman gaat over de geheimen van de inwoners van klein Frans dorp. De verteller, een Duitse leraar die vanwege een liefdesaffaire (Je was als een golf over me heengeslagen) naar dit dorp is gevlucht, vertelt de verborgen geschiedenis zogenaamd aan zijn ex-geliefde. Als kroniekschrijver en detective introduceert hij een gevonden lichaam en daarnaast de dorpsbewoners, hun vrouwen en kinderen: de corrupte burgemeester, de wijze oude rechter, de blije dorpsgek, de labiele tiener, de baanwachter, de wijnhandelaar, de pastoor, de oude vrouwen. Hij beschrijft de puzzelstukjes heel uitvoerig.
Achter elke deur zit weer een andere deur en langzaam wordt het palet ingekleurd met dorpsintriges en liefdesaffaires. Er bestaat geen slechtere investering dan gevoelens. Leugenachtigheid, afpersing, roddel en achterdocht. Liefhebbenden, profiteurs, jonge meisjes, slachtoffers, meelopers. Maar wie is wie? Wie verplaatst in de nacht een madonnabeeld? Welke rituelen hebben zin?
Het geheim heeft met de Tweede Wereldoorlog te maken. Wie heeft in 1943 de koerier gedood? Natuurlijk wordt er aan alle kanten gelogen in Courtillon en kunnen allerlei zaken alsnog ontploffen.

Als er achter de geruchten over de dood van de koerier echt nog een ander geheim schuilgaat, een geheim dat meer dan een halve eeuw na de oorlog nog altijd niet zijn explosieve kracht heeft verloren, een bom in de bodem van Courtillon, verroest en overwoekerd, maar met een intacte ontsteking, als dat geheim iets te maken heeft met de generaal, als dat het is wat hem al die jaren in zijn nachtmerries heeft bedreigd, wat nog altijd levendig genoeg is om hem aan het huilen te maken zodra het maar wordt genoemd, dan heeft Jean iets aangeroerd wat niemand mocht aanroeren. Dan heeft zijn bewering dat mademoiselle Millotte hem alles wilde vertellen, een heel andere uitwerking gehad dan hij had berekend. (citaat p. 221)

In interviews geeft Lewinsky aan dat het verhaal niet als misdaadroman is geschreven maar als een dorpsgeschiedenis, soms zijn deze geschiedenissen nu eenmaal crimi’s. De verborgen geschiedenis leest als een detective, toch wel spannend tot aan het einde. Over de geheimen en de ontknoping zal ik dus niets zeggen.
Wat Lewinsky in deze roman wil beschrijven is de samenhang tussen verborgenheid en openbaarheid in een klein dorp. Duizend passen lang is deze wereld. In een dorp heeft men enerzijds veel geheimen en anderzijds heeft men er niet één, het is in een dorp onmogelijk er geheimen op na te houden. In een dorp kun je niets verbergen. De geheimen zijn feitelijk publieke geheimen, maar men praat er niet over. De waarheid is een afspraak, een code. Wanneer Jean, de buurman van de verteller, deze harmonie verstoort, blijft dit niet zonder gevolgen. Beschuldiging op beschuldiging volgt en waar rook is, is vuur. Waren het wel verzetshelden in de oorlog? In werkelijkheid was iedereen laf, ook de verteller wordt in dit verhaal zo hypocriet als wat!
Het eigenlijke thema van dit verhaal is dan ook het verdraaien van de waarheid. Wij zijn niet in staat om te herinneren, we denken alleen maar dat we het kunnen. In werkelijkheid herinneren we ons alleen ons eigen verhaal. Een roman tegen het vergeten en verdringen, tegen zelfbedrog en zelfverloochening?

Liefhebbers van psychologische romans of detectives zullen dit verhaal wellicht waarderen. Zelf vond ik het wel aardig maar niet overtuigend. Het zit heel knap in elkaar, je blijft benieuwd naar de ontknopingen en toch raakt het verhaal mij niet echt. Wanneer de verteller herinneringen aan zijn eigen affaire verwoordt wordt het verhaal langdradig. Deze verhaallijn had hij er beter helemaal uit kunnen laten, less could be more! Mijn waardering zou 3 sterretjes opleveren. Ik zie het als een opmaat naar Het lot van de familie Meijer, schrijftalent in ontwikkeling!
Ik ben wel benieuwd naar andere meningen. En ach, je leert er ook weer wat van. Lewinsky woont zelf afwisselend in Zurich en in een dorpje in Frankrijk. Blijf je dan in dit dorp een buitenstaander? “Heel langzaam begin ik erbij te horen. Ik wissel met mijn buurman sinds tien jaar groenten uit. Mijn tomaten zijn mooier dan zijn tomaten. Maar zijn bieslook is mooier dan mijn bieslook. Ik ben pas deel van het dorp gaan uitmaken toen ik begon te tuinieren. Zo konden mijn buren mij van alles uitleggen. En iemand die zich dingen laat uitleggen; die is niet gevaarlijk: ‘Hij schrijft wel boeken, maar hij heeft mooie tomaten’”
Het is het overwegen waard: morgen een tomatenplantje halen, wie weet kan ik jullie dan volgend jaar de verborgen geschiedenis van mijn buren vertellen!

Leestip. Een aangrijpend verhaal uit een ander Frans dorpje: Alles waar ik spijt van heb / Philippe Claudel, 2010
Een 5 sterren verhaal. Zo mooi!