Johnny Beerens: oersterk en steengoed!

Kan ik scholieren in Zeeland (en daarbuiten) vertellen hoe ze een presentatie over de Zeeuwse kunstenaar Johnny Beerens kunnen voorbereiden? Waarom zijn de schilderijen en zijn muurschilderingen op en in gebouwen zo bijzonder?
Johnny Beerens (Oostburg, 1966) wordt wel eens een ‘bezeten’ kunstenaar genoemd. Nooit vrij, altijd bezig met zijn werk. Geen krant, geen televisie, werken en als hij niet werkt op het atelier dan werkt hij buiten. Struinen, zoeken, kijken – in Breskens waar hij woont en overal waar hij komt.
Dit kun je lezen in de inleiding van een mooi boek over deze Zeeuws-Vlaamse kunstenaar, een boek met een korte inleiding en verder heel veel foto’s die een goed overzicht geven van zijn werk.
Johnny Beerens tekent al van jongs af aan. Op de kleuterschool deed hij al niets liever dan heel grote tekeningen maken op het bord. Vanaf zijn achtste jaar begon hij te schilderen met olieverf, maakte hij buiten zijn eerste landschapjes. Op het atheneum (Oostburg) tekende hij veel (hoe drukker ik het had, hoe meer ik ging tekenen), hierna volgde de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg (1988-1993).
In het boek zie je een overzicht van de schilderijen, het werken op locatie, werk op papier, muurschilderingen, de foto's zijn heel mooi.
Vervolgens kun je informatie vinden op zijn website. Je ziet dan dat de kunst van Johnny Beerens is verdeeld over drie categorieën:

1.Muurschilderingen (schilderingen buiten op gebouwen)
2.Grote projecten (schilderingen in gebouwen), wordt ook wel ‘werk op locatie’ genoemd.
3.Schilderijen.

1. Muurschilderingen:
Enkele muurschilderingen zijn in Zeeland heel bekend: op de watertoren in Oostburg is een scheur geschilderd waaruit grote waterdruppels komen. Het leuke is dat sommige mensen denken dat het daar echt aan het lekken is. Dit kunstwerk uit 1995 heet Levensbron en de watertoren zelf is niet alleen de drager van het kunstwerk maar is ook onderdeel van het beeld. De vorm van het lek is gebaseerd op een thema dat al eeuwenlang in de schilderkunst is afgebeeld, namelijk de vleeswond in de borst van Christus. Als je goed kijkt zie je ook een grapje: in één van de druppels vind je een zelfportret van de kunstenaar, deze handtekening kom je elke keer weer tegen.
Op de graansilo aan de vissershaven in Breskens zie je Broden en vissen, in deze muurschildering (1997) komen de wereld van het graan en de visserij samen. Deze afbeelding verwijst naar een verhaal uit de bijbel (Lucas 9) en stemt tot nadenken over de vraag hoe de 'vruchten' of het voedsel van de aarde eerlijk verdeeld kunnen worden. Kijk eens goed in het oog van de vis! De afbeeldingen op andere gebouwen zijn heel apart. Op de site zie je ook hoe hij bij deze grote klussen de steigers op moest!

2. Grote projecten
Johnny Beerens heeft misschien iets met bier? Kijk eens bij Grote projecten: het Veld van Hoop en Liefde. Deze muurschildering in de Heineken-bierbrouwerij is meer dan 14 meter breed en bijna 3 meter hoog. Hij heeft hier twee jaar aan gewerkt en elke halm en elke gerstekorrel wel een keer of vijf onder ogen gehad. Het is niet alleen een afbeelding van een korenveld: gerst is behalve de grondstof voor bier ook een eeuwenoud symbool voor de kringloop van het bestaan. Over het schilderen: Het gaat zo langzaam, het is zo bewerkelijk, en mijn kop zit vol ideeën. Het moet wachten, er is zo veel, dit moet eerst en dan dat, en dan het volgende. Hij heeft een soort stilte nodig om iets nieuws te scheppen.
Bijzonder mooi vind ik Buitendijkse tuin. Deze ‘tuin’ is te zien in het ziekenhuis in Oostburg en is meer dan 7 meter breed en anderhalve meter hoog. Je ziet een ‘tuin’ buiten de dijk: basaltblokken met prachtige korstmossen, schelpjes, verweerde paalhoofden en uitlopende teer of asfalt.

3. Schilderijen
Over de schilderijen van Johnny Beerens valt veel te vertellen. Zie je een schelpje op het schilderij dan kan dit schelpje geschilderd zijn maar het kan ook een echte schelp zijn. Hoe kan dat? Johnny Beerens bouwt zijn schilderijen op met verschillende soorten aquarelpapier, in allerlei diktes. Dit papier schept hij zelf, hoe dat allemaal moet heeft hij zichzelf geleerd. In het papier zijn allerlei materialen verwerkt: schelpen, schelpengruis, zand uit Zeeland of vulkanisch zand, gekleurd nylondraad van aangespoelde visnetten, glaspoeder, kiezeltjes, grit, fossiele haaientanden en soms bladgoud. Deze ondergrond is een wezenlijk onderdeel van zijn schilderijen: zijn werken zijn een reconstructie van hoe hij de werkelijkheid ervaart.

Zoals de boer zijn land bewerkt, zoals de zee, het zand en de wind de glooiing schuren, zoals een gletsjer zijn sporen achterlaat op het gesteente en zoals de korstmossen groeien, zoals de sneeuw het landschap afdekt, zo tracht ik mijn werk op te bouwen.
Groot zijn de schilderijen wel, heel groot zelfs. Hij wil de toeschouwers graag verrassen en verwonderen. Als je dichtbij staat zie je elk detail, loop je een paar meter achteruit dan wordt het steeds mooier! Terwijl je langzaam van het schilderij wegloopt is het alsof het beeld een gedaanteverwisseling (transfiguratie) ondergaat en lijkt het van afstand ineens een prachtige kleurenfoto. Men mag deze schilderijen ook zien als tegenhanger van de fotografie: het beeld zelf is krachtig genoeg.

Je kunt de schilderijen indelen in drie groepen (andere indelingen zijn ook mogelijk):

a. de vissers en de vissen uit de beginperiode

b: de schilderijen binnen de dijken van Zeeland
c. de schilderijen buiten de dijken van Zeeland.

Vissers en vissen. Alleen al van 'Anonieme Visser' zijn meer dan vijftien verschillende werken gemaakt. Het zijn soms vervreemdende beelden en verrassende composities. Er gebeurt ook iets met de vissen, soms ondergaan ze een gedaanteverwisseling!

Binnen de dijken van Zeeland of op de grens van land en zee zijn zoveel mooie landschapjes te zien: zeewier, basaltblokken, mossen, paalhoofden, zeegroen, stenen, het water tussen deze stenen. Hij zegt hierover: De groeiprocessen, de invloed van de getijden, het weer, de wind, wat de mens zelf teweegbrengt in het gebied tussen (zee)water en land - dat fascineert me en daar ligt voor mij de schilderkunstige opgave. Je ziet het altijd aan de kust: zee + zand + wind = slijtage: paalhoofden die verweren zien er prachtig uit!

Buiten de dijken van Zeeland vindt Johnny Beerens andere inspiratie voor zijn schilderijen. Hij zoekt lege landschappen of oerlandschappen. Dat wat onveranderlijk is en daardoor puur, zuiver en tijdloos. Berglandschappen maar ook besneeuwde bomen en stenen, ijspegels, glinsterende kristallen. Alleen de werking van het licht verandert de kleur van het landschap overdag.
Waar vindt hij deze landschappen? In het noorden van Noorwegen, Schotland, IJsland en in Toscane (Italie). In IJsland had ik het gevoel dat ik in mijn eigen schilderijen rondliep. De structuur van lava die aan geasfalteerde zeeweringen doet denken, pruttelende modder in de zwavelvelden, structuren van gestolde stenen en de vele kleuren van de korstmossen.
Rondom Sienna in Toscane raakte hij onder de indruk van het landschap van geploegde aarde met groene grassprieten en spinrag tussen de stoppels. De roodbruine kleur, kluiten als rotsblokken in een woestijn. In deze grond zijn ook fossiele schelpresten te vinden. De roodbruine aarde gebruikt hij dan weer bij het papierscheppen en zo is de cirkel rond.

Over het werk van Johnny Beerens is in 2009 een televisiefilm gemaakt door Rebecca van Wittene. Deze film heeft als titel: ‘Op de grens van land en zee – Johnny Beerens, schilder’, te zien via zijn site.
Van 6 kunstwerken zijn ansichtkaarten verkrijgbaar: van Levensbron, Broden en vissen, Zeeuws Licht III, de Genesis-triptiek, het drieluik in de NH kerk in Oostburg en van de Buitendijkse Tuin.
Via Google en Flicr kun je op zoek gaan naar allerlei foto’s, niet alles kan gedownload worden. De kunstenaar moet zijn rechten natuurlijk beschermen.
Het komt niet vaak voor dat er een grote overzichtstentoonstelling te bezichtigen is, de recente dubbeltentoonstelling Binnendijks – Buitendijks in het Marie Tak van Poortvlietmuseum in Domburg en in de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg zal hopelijk in de toekomst ergens herhaald worden, ik weet dat die kans heel erg klein is.

In het Visserijmuseum in Breskens zijn verschillende schilderijen uit de beginperiode te bewonderen: Voorstudie van vijf broden en twee vissen, Anonieme visser, Voorstudie van het oog van de onderste vis op de graansilo. Zoals gezegd: aan de compositie van de werken met de vissen is iets bijzonders te zien. Hier zie je al dat het magisch-realisme om de hoek komt kijken. Deze invloed is ook in het andere werk aanwezig, er gaat een bijna magische kracht uit van alle betoverende landschappen. Als je in de buurt bent is een bezoek aan het museum in Breskens echt de moeite waard! Voor zover ik weet is dit het enige museum in Zeeland waar werk van Johnny Beerens te zien is.

Tot slot: wie meer wil weten… Je kunt wellicht via zijn site informatie vragen.
Maar: het kan zijn dat Johnny Beerens op reis is en ergens in Noorwegen of IJsland of waar dan ook de stilte en inspiratie zoekt om weer een steengoed en oersterk schilderij te maken.