Toen mijn vader een struik werd is een origineel boek over het thema kinderen in oorlogssituaties. Joke van Leeuwen schreef (weer) een jeugdboek zoals een jeugdboek moet zijn: authentiek, fantasievol, met humor, diepgang en mooi van stijl. De ondertoon is deze keer echter wel grimmiger.
Toda woont met haar vader, banketbakker van beroep, in een kleine stad. In het zuiden van het land wordt gevochten tussen de enen en de anderen. Wanneer Toda’s vader de enen gaat verdedigen tegen de anderen komt oma in huis. In het boek 'Wat Elke Soldaat Moet Weten’ ziet Toda hoe soldaten zich met takjes en blaadjes kunnen verkleden als struik, deze camouflage zet haar aan het denken en fantaseren: haar vader zou nu een struik kunnen zijn. De oorlog bereikt haar stadje en Toda wordt op reis gestuurd naar het buurland waar haar moeder woont. Voordat ze hier veilig aankomt maakt Toda als vluchtelinge allerlei bizarre avonturen mee. Na een lange busreis belandt ze eerst in het Huis van Algemeen Belang waar de kinderen dankbaarheid moeten tonen voor het afgedankte speelgoed dat ze krijgen. Reserve oma’s proberen haar te 'annexeren', ze kan ontsnappen. Ze komt in een kasteeltje terecht waar een generaal in ruste haar vertelt over het ereteken dat hij kreeg voor De Slag Bij Het Water. Ze overnacht in een schuurtje in het bos waar ze een soldaat ontmoet die gedeserteerd is omdat hij niet kon commanderen; hij had gefaald in moed, beleid en trouw.
Uiteindelijk gaat Toda alleen de onzichtbare grens naar het buurland over en wordt ze naar het Tehuis voor Loslopende Kinderen gebracht. Hier moet ze alvast de taal en de bijzonderheden van haar nieuwe land leren. Ze voelt zich als een postpakketje dat overal verkeerd bezorgd wordt. Ze kan geen contact opnemen met haar oma want thuis zijn de voorzieningen kapot.
Ze komt tenslotte bij haar moeder terecht en blijft daar wonen tot haar vader geen struik meer hoeft te zijn.
Het verhaal wordt met de typische van Leeuwen-humor verteld. Met veel taalgrapjes wordt het laconieke en wereldvreemde gedrag van Toda beschreven. Deze heldin is verstandig, gevoelig en eigengereid, stelt allerlei vragen met een kinderlijke verwondering. Een meisje met vechtlust, nieuwsgierigheid en ontdekkingslust. Maar vergis je niet: er zitten andere lagen in het verhaal. Uitgangspunt en thema van het verhaal zijn conflicten. Het militaire systeem wordt neergezet: commanderen, onmacht, deserteren. Het wezenlijke van wat vluchten in een oorlog teweegbrengt, wordt zichtbaar gemaakt. De onderhuidse angst die bij alle betrokkenen, ook bij soldaten, aanwezig is wordt voelbaar gemaakt. Wanneer Toda ‘van onderen af’ de procedures meemaakt als asielzoekster zien we een grimmige kant van de oorlog maar ook zonder oorlog confronteert dit thema de lezer met de wrange werkelijkheid. Het lijkt wel of ze niet mocht bestaan, denk ze. Ze moet steeds doen alsof ze er niet is. 'Ben je nuttig?' is ook een vraag met een scherp randje. Volwassenen zullen de parallel met de werkelijkheid wel zien, kinderen zullen het boek vooral lezen als een spannend avonturenverhaal. Hoewel, kinderen begrijpen veel meer dan je soms denkt.
Toda woont met haar vader, banketbakker van beroep, in een kleine stad. In het zuiden van het land wordt gevochten tussen de enen en de anderen. Wanneer Toda’s vader de enen gaat verdedigen tegen de anderen komt oma in huis. In het boek 'Wat Elke Soldaat Moet Weten’ ziet Toda hoe soldaten zich met takjes en blaadjes kunnen verkleden als struik, deze camouflage zet haar aan het denken en fantaseren: haar vader zou nu een struik kunnen zijn. De oorlog bereikt haar stadje en Toda wordt op reis gestuurd naar het buurland waar haar moeder woont. Voordat ze hier veilig aankomt maakt Toda als vluchtelinge allerlei bizarre avonturen mee. Na een lange busreis belandt ze eerst in het Huis van Algemeen Belang waar de kinderen dankbaarheid moeten tonen voor het afgedankte speelgoed dat ze krijgen. Reserve oma’s proberen haar te 'annexeren', ze kan ontsnappen. Ze komt in een kasteeltje terecht waar een generaal in ruste haar vertelt over het ereteken dat hij kreeg voor De Slag Bij Het Water. Ze overnacht in een schuurtje in het bos waar ze een soldaat ontmoet die gedeserteerd is omdat hij niet kon commanderen; hij had gefaald in moed, beleid en trouw.
Uiteindelijk gaat Toda alleen de onzichtbare grens naar het buurland over en wordt ze naar het Tehuis voor Loslopende Kinderen gebracht. Hier moet ze alvast de taal en de bijzonderheden van haar nieuwe land leren. Ze voelt zich als een postpakketje dat overal verkeerd bezorgd wordt. Ze kan geen contact opnemen met haar oma want thuis zijn de voorzieningen kapot.
Ze komt tenslotte bij haar moeder terecht en blijft daar wonen tot haar vader geen struik meer hoeft te zijn.
Het verhaal wordt met de typische van Leeuwen-humor verteld. Met veel taalgrapjes wordt het laconieke en wereldvreemde gedrag van Toda beschreven. Deze heldin is verstandig, gevoelig en eigengereid, stelt allerlei vragen met een kinderlijke verwondering. Een meisje met vechtlust, nieuwsgierigheid en ontdekkingslust. Maar vergis je niet: er zitten andere lagen in het verhaal. Uitgangspunt en thema van het verhaal zijn conflicten. Het militaire systeem wordt neergezet: commanderen, onmacht, deserteren. Het wezenlijke van wat vluchten in een oorlog teweegbrengt, wordt zichtbaar gemaakt. De onderhuidse angst die bij alle betrokkenen, ook bij soldaten, aanwezig is wordt voelbaar gemaakt. Wanneer Toda ‘van onderen af’ de procedures meemaakt als asielzoekster zien we een grimmige kant van de oorlog maar ook zonder oorlog confronteert dit thema de lezer met de wrange werkelijkheid. Het lijkt wel of ze niet mocht bestaan, denk ze. Ze moet steeds doen alsof ze er niet is. 'Ben je nuttig?' is ook een vraag met een scherp randje. Volwassenen zullen de parallel met de werkelijkheid wel zien, kinderen zullen het boek vooral lezen als een spannend avonturenverhaal. Hoewel, kinderen begrijpen veel meer dan je soms denkt.
Het verhaal speelt zich af in een onbekend land, toch zullen kinderen 'het' gebied kennen omdat het overal speelt. Het jaar is niet belangrijk, het is altijd al en anno 2010 ook. Ik vermoed dat Toda een jaar of negen zal zijn, ook dit gegeven is niet belangrijk: alle kinderen kunnen Toda zijn.
Het hoofdstuk over het leren van de nieuwe taal is wat mij betreft het grappigst en zal kinderen zeker aanspreken: een verzonnen taal waar ze net een beetje van zullen snappen. Joke van Leeuwen illustreerde haar eigen verhaal, de pentekeningen en de typische lijstjes met woorden of dingen die Toda moet onthouden vormen een eenheid met het verhaal, tekst en beeld versterken elkaar.
Voor het onderwijs is dit leesboek bruikbaar voor alle projecten over oorlog, vluchtelingen en integratie. We mogen heel blij zijn met dit verhaal en het engagement van Joke van Leeuwen. In een wereld waar veel mensen hun kop in het zand steken moeten leeuwen de waarheid verdedigen en moeten hoge bomen de wind vangen, zelfs als ze zich als struik camoufleren.
Voor het onderwijs is dit leesboek bruikbaar voor alle projecten over oorlog, vluchtelingen en integratie. We mogen heel blij zijn met dit verhaal en het engagement van Joke van Leeuwen. In een wereld waar veel mensen hun kop in het zand steken moeten leeuwen de waarheid verdedigen en moeten hoge bomen de wind vangen, zelfs als ze zich als struik camoufleren.
PS: Blesirie jedoen - Graag gedaan
Disnings - Het was een kleine moeite
Geen opmerkingen:
Een reactie posten