'Mijn vader was mijn vader
Mijn vader was mijn vriend
Mijn vader was mijn kind'
Wanneer de oude rietdekker op 24 december 1997 is overleden wordt hij niet alleen herdacht met het eerste couplet van het gedicht Het ruisen van het ranke riet van Guido Gezelle maar ook door de liefdevolle woorden van zijn zoon. Een toespraak houden, dat valt nog niet mee, verzucht deze zoon. Zijn kernwoorden zijn helder: 'Mijn vader was mijn vader. Mijn vader was mijn vriend. Mijn vader was mijn kind'. Negen jaar later heeft deze zoon, Rinus Spruit (1946), door het schrijven van een familiegeschiedenis, een eervol en blijvend monument voor zijn vader opgericht. In 2008 verscheen het verhaal met de titel Zwieg Stille ter gelegenheid van de Week van het Zeeuwse Boek. In 2009 bracht Uitgeverij Cossee dit zelfde verhaal uit onder de titel De Rietdekker. Rinus Spruit vertelt in den lande regelmatig over dit verhaal en over het bijzondere ambacht van de rietdekker, in maart 2010 deed ik verslag van zijn lezing in de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg.
Theaterproductiehuis Zeelandia brengt De Rietdekker vanaf 10 maart 2011 als toneelstuk, of beter: theatermonoloog, op de planken, er zijn tot 16 april ongeveer twintig voorstellingen in Zeeland gepland. Een Vlaamse cast: het script is geschreven door Alex Mallems, de regie is in handen van de regisseur Stefan Perceval. Alle ogen zijn gericht op Bram Kwekkeboom, de uit Zeeland afkomstige acteur die de theatermonoloog gaat spelen. Vorig jaar maakte hij grote indruk met zijn acteerprestaties in Vlammenstad, een mooie voorstelling waar ik met huiver & lovertjes aan terugdenk. De huiver heb ik toen na afloop met een borrel geblust, de herinnering aan de acteerprestatie blijft schitteren.
De periode voor de voorstelling zijn mijn ogen gericht op de auteur Rinus Spruit, af en toe spreken we elkaar. Vanaf het moment dat Zeelandia middels een overeenkomst de rechten kocht van Uitgeverij Cossee heeft Rinus Spruit zijn familieverhaal uit handen gegeven. Wel met de verzekering van Alex Mallems dat het een integere, respectvolle en liefdevolle productie zal worden. Het is voor Rinus een grote eer dat er een voorstelling komt. Als fervente bewonderaar van Willem Elsschot heeft hij bij voorbaat al alle vertrouwen in de gedrevenheid van de Vlamingen. Hij hoopt dat het publiek van de voorstelling zal genieten. Natuurlijk wordt de tekst gecomprimeerd en bewerkt: De Rietdekker voorlezen vergt twee uur en drie kwartier, de toneelmonoloog duurt maar een uurtje.
De foto van de flyer van de voorstelling was voor mij persoonlijk even wennen. Na het zien van een prachtige zwart-wit foto van zijn vader op de leeftijd van ongeveer 65 jaar, een foto die Zeelandia als basis heeft gebruikt, begrijp ik dat Bram Kwekkeboom de gelaatsuitdrukking van de vader overneemt en zo zijn rol als acteur voor het voetlicht of, zeg maar, in de openbaarheid brengt. ‘Hij kijkt wat zorgelijk, zo kon mijn vader ook kijken’, vertelt Rinus mij. Het is ook plezierig om te weten dat Bram Kwekkeboom het Zeeuwse dialect kent en dit goed kan neerzetten. De Rietdekker bevat ongeveer dertig zinnen in het ‘Zeeuws’ van Zuid-Beveland.
Een ontmoeting tussen Bram Kwekkeboom en Rinus Spruit bleef uit, stond niet in het script. Omroep Zeeland besteedde op 4 februari aandacht aan de repetities voor De Rietdekker. Door het filmpje keer op keer te bekijken kon Rinus kennismaken met de stem die Bram Kwekkeboom aan het verhaal zou gaan geven, een stem die zowel de rol van zoon, vader en grootvader zou gaan vertolken en ook de grootmoeder af en toe aan het woord zou laten.
Voor Rinus werd het steeds spannender; hoe zal Zeelandia zijn verhaal op het toneel gaan neerzetten. Een vooruitblik in de PZC van 24 februari stemde mij somber, ‘Ik è d’r niks an ‘ehad’. De regionale toneelrecensent speelt een aparte rol door zichzelf als halfgod op het podium te schrijven. Hij heeft De Rietdekker niet eens in bezit, niet eens gelezen maar al wel besteld. Och, erme, het boek is in de boekwinkel gewoon te koop! In de Faam (02-03) volgt een artikeltje met de kop ‘Toneelstuk De Rietdekker moet verbeelding aanwakkeren.’ De journalist maakt een grote vergissing, het was niet de moeder van Rinus Spruit die vaak ziek op bed lag, het was zijn grootmoeder. De moeder van Rinus mankeerde niets bijzonders, zij overleed in 2008. Natuurlijk sluipen er foutjes in de berichtgeving, de structuur of complexiteit van het verhaal De Rietdekker is daar ook een beetje debet aan. Voor de familie van Rinus Spruit kan onjuiste berichtgeving helaas echter minder plezant zijn… Rinus voelt zich daar verantwoordelijk voor, zijn broers en zussen lez
en de kranten immers ook!
Het meest interessant zal zijn hoe de rol van de vader van Rinus vertolkt gaat worden. Wanneer een regisseur een warm en liefdevol portret in het vooruitzicht stelt, wat mag de schrijver dan verwachten? Hoe anders mag een regisseur het toch invullen?
Minder dan één week voor de première vindt de eerste onverwachte ontmoeting tussen auteur en acteur plaats bij de opnames van Drvkkery TV op 4 maart. Een filmpje van deze talkshow, waarin Rebecca van Wittene een gesprek voert met Bram Kwekkeboom, is te zien op Youtube. Het is voor Bram, wiens eigen vader overleed toen hij zes jaar oud was, niet alleen een grote uitdaging om de verhouding vader-zoon neer te zetten, maar ook confronterend. Hij geeft aan dat het op toneel heerlijk kan zijn om lekker lelijk te spelen. Niet negatief bedoeld, wel gewoon zoals de mens is: basic, aards. Op het publiek spelen hoort er nu eenmaal bij. Terwijl het verhaal van De Rietdekker beschrijvend is wil Bram actualiteit toevoegen. Op het toneel gelden andere wetten, hij gaat aan de slag met het verhaal 20.000 mijlen onder zee van Jules Verne. Dromen over de wijdsheid van de zee terwijl de vader van Rinus opgesloten zat in een gezin met een zieke moeder, gevangen in een mooi maar hard bestaan. Het verhaal van Rinus met betrekking tot de grootmoeder wordt in de voorstelling grotendeels weggelaten, de aandacht gaat uit naar de essentie: de rollen van zoon/vader/grootvader.
Centraal thema in De Rietdekker is het schrikbeeld van de vader om oud en arm te eindigen, er was vroeger geen goede pensioenvoorziening. ‘Oud en erm,’ zei vader, ‘da’s een kwaad nummer.’ De vader is bezorgd om zijn zoon die vooralsnog zoekende blijft in het leven. Wat is nou een mens die niet altijd werkt?
In een interview in de PZC van 7 maart erkent regisseur Perceval dat bij het lezen van De Rietdekker niet direct zijn fantasie als theatermaker begon te stromen. Wat wel nadrukkelijk naar voren kwam, was de stroeve relatie tussen Rinus en zijn vader. 'Die baseline van een vader-zoon relatie was direct herkenbaar. Voor mij is het boek een kreet van een zoon naar de vader toe: ‘Ik kan toch iets. Dit boek schrijven.’ In hetzelfde interview herhaalt Kwekkeboom het gegeven dat hij het verhaal af en toe eens ‘lelijk’ wilde inkleuren. De toneelbewerking van Alex Mallems is gaandeweg de repetities scherper en hoekiger gemaakt, hoe dat zal uitpakken blijft spannend voor Rinus en voor mij.
De Rietdekker heb ik tweemaal gelezen. Misschien lees ik anders dan deze regisseur en acteur. De relatie vader – zoon zou ik zeker niet stroef willen noemen, eerder wederzijds bezorgd en liefdevol. De dagboekaantekeningen van de vader geven daar alle aanleiding toe: 9-07-1986: Rinus verjaart. Hij wordt veertig. Ik hoop dat de volgende jaren hem voorspoed en geluk brengen. Als hij het zelf nu maar inziet en waardeert. Wij geven de moed niet op.
17-01-1988: Rinus is een schip zonder roer. Ik zou het toch zo gaarne anders zien. Misschien mag ik het nog beleven. Wie weet.
Op de ochtend van de première sprak ik in de Zeeuwse Bibliotheek, het gebouw waar hij De Rietdekker schreef, uitvoerig met Rinus over hoe hij deze aanloop naar de voorstelling heeft ervaren. Nog steeds alle vertrouwen in de Vlamingen en in de acteur Bram Kwekkeboom. Toch een beetje bezorgd. Zelf het verhaal uit handen gegeven maar wordt hij hierna nog door zijn familie ‘op handen gedragen’ wanneer rollen anders uitpakken dan verwacht? Hij wil niemand kwetsen maar heeft de regie niet in handen. ‘Je koffie wordt koud’, zegt hij meerdere keren. Geen last meer van donkere nachtmerries over vader die van het dak valt? ‘Nee, die komen niet meer terug.’ Wilde je jezelf bewijzen voor je vader? 'Nee, die behoefte had ik helemaal niet. Ik wilde vader z'n gewerk en geploeter vereeuwigen, daarnaast wilde ik al mijn hele leven schrijver worden.' Voor de première mooie nieuwe kleding gekocht, een kleurige stropdas, dat wel.
Theaterproductiehuis Zeelandia brengt De Rietdekker vanaf 10 maart 2011 als toneelstuk, of beter: theatermonoloog, op de planken, er zijn tot 16 april ongeveer twintig voorstellingen in Zeeland gepland. Een Vlaamse cast: het script is geschreven door Alex Mallems, de regie is in handen van de regisseur Stefan Perceval. Alle ogen zijn gericht op Bram Kwekkeboom, de uit Zeeland afkomstige acteur die de theatermonoloog gaat spelen. Vorig jaar maakte hij grote indruk met zijn acteerprestaties in Vlammenstad, een mooie voorstelling waar ik met huiver & lovertjes aan terugdenk. De huiver heb ik toen na afloop met een borrel geblust, de herinnering aan de acteerprestatie blijft schitteren.
De periode voor de voorstelling zijn mijn ogen gericht op de auteur Rinus Spruit, af en toe spreken we elkaar. Vanaf het moment dat Zeelandia middels een overeenkomst de rechten kocht van Uitgeverij Cossee heeft Rinus Spruit zijn familieverhaal uit handen gegeven. Wel met de verzekering van Alex Mallems dat het een integere, respectvolle en liefdevolle productie zal worden. Het is voor Rinus een grote eer dat er een voorstelling komt. Als fervente bewonderaar van Willem Elsschot heeft hij bij voorbaat al alle vertrouwen in de gedrevenheid van de Vlamingen. Hij hoopt dat het publiek van de voorstelling zal genieten. Natuurlijk wordt de tekst gecomprimeerd en bewerkt: De Rietdekker voorlezen vergt twee uur en drie kwartier, de toneelmonoloog duurt maar een uurtje.
De foto van de flyer van de voorstelling was voor mij persoonlijk even wennen. Na het zien van een prachtige zwart-wit foto van zijn vader op de leeftijd van ongeveer 65 jaar, een foto die Zeelandia als basis heeft gebruikt, begrijp ik dat Bram Kwekkeboom de gelaatsuitdrukking van de vader overneemt en zo zijn rol als acteur voor het voetlicht of, zeg maar, in de openbaarheid brengt. ‘Hij kijkt wat zorgelijk, zo kon mijn vader ook kijken’, vertelt Rinus mij. Het is ook plezierig om te weten dat Bram Kwekkeboom het Zeeuwse dialect kent en dit goed kan neerzetten. De Rietdekker bevat ongeveer dertig zinnen in het ‘Zeeuws’ van Zuid-Beveland.
Een ontmoeting tussen Bram Kwekkeboom en Rinus Spruit bleef uit, stond niet in het script. Omroep Zeeland besteedde op 4 februari aandacht aan de repetities voor De Rietdekker. Door het filmpje keer op keer te bekijken kon Rinus kennismaken met de stem die Bram Kwekkeboom aan het verhaal zou gaan geven, een stem die zowel de rol van zoon, vader en grootvader zou gaan vertolken en ook de grootmoeder af en toe aan het woord zou laten.
Voor Rinus werd het steeds spannender; hoe zal Zeelandia zijn verhaal op het toneel gaan neerzetten. Een vooruitblik in de PZC van 24 februari stemde mij somber, ‘Ik è d’r niks an ‘ehad’. De regionale toneelrecensent speelt een aparte rol door zichzelf als halfgod op het podium te schrijven. Hij heeft De Rietdekker niet eens in bezit, niet eens gelezen maar al wel besteld. Och, erme, het boek is in de boekwinkel gewoon te koop! In de Faam (02-03) volgt een artikeltje met de kop ‘Toneelstuk De Rietdekker moet verbeelding aanwakkeren.’ De journalist maakt een grote vergissing, het was niet de moeder van Rinus Spruit die vaak ziek op bed lag, het was zijn grootmoeder. De moeder van Rinus mankeerde niets bijzonders, zij overleed in 2008. Natuurlijk sluipen er foutjes in de berichtgeving, de structuur of complexiteit van het verhaal De Rietdekker is daar ook een beetje debet aan. Voor de familie van Rinus Spruit kan onjuiste berichtgeving helaas echter minder plezant zijn… Rinus voelt zich daar verantwoordelijk voor, zijn broers en zussen lez
en de kranten immers ook!Het meest interessant zal zijn hoe de rol van de vader van Rinus vertolkt gaat worden. Wanneer een regisseur een warm en liefdevol portret in het vooruitzicht stelt, wat mag de schrijver dan verwachten? Hoe anders mag een regisseur het toch invullen?
Minder dan één week voor de première vindt de eerste onverwachte ontmoeting tussen auteur en acteur plaats bij de opnames van Drvkkery TV op 4 maart. Een filmpje van deze talkshow, waarin Rebecca van Wittene een gesprek voert met Bram Kwekkeboom, is te zien op Youtube. Het is voor Bram, wiens eigen vader overleed toen hij zes jaar oud was, niet alleen een grote uitdaging om de verhouding vader-zoon neer te zetten, maar ook confronterend. Hij geeft aan dat het op toneel heerlijk kan zijn om lekker lelijk te spelen. Niet negatief bedoeld, wel gewoon zoals de mens is: basic, aards. Op het publiek spelen hoort er nu eenmaal bij. Terwijl het verhaal van De Rietdekker beschrijvend is wil Bram actualiteit toevoegen. Op het toneel gelden andere wetten, hij gaat aan de slag met het verhaal 20.000 mijlen onder zee van Jules Verne. Dromen over de wijdsheid van de zee terwijl de vader van Rinus opgesloten zat in een gezin met een zieke moeder, gevangen in een mooi maar hard bestaan. Het verhaal van Rinus met betrekking tot de grootmoeder wordt in de voorstelling grotendeels weggelaten, de aandacht gaat uit naar de essentie: de rollen van zoon/vader/grootvader.
Centraal thema in De Rietdekker is het schrikbeeld van de vader om oud en arm te eindigen, er was vroeger geen goede pensioenvoorziening. ‘Oud en erm,’ zei vader, ‘da’s een kwaad nummer.’ De vader is bezorgd om zijn zoon die vooralsnog zoekende blijft in het leven. Wat is nou een mens die niet altijd werkt?
In een interview in de PZC van 7 maart erkent regisseur Perceval dat bij het lezen van De Rietdekker niet direct zijn fantasie als theatermaker begon te stromen. Wat wel nadrukkelijk naar voren kwam, was de stroeve relatie tussen Rinus en zijn vader. 'Die baseline van een vader-zoon relatie was direct herkenbaar. Voor mij is het boek een kreet van een zoon naar de vader toe: ‘Ik kan toch iets. Dit boek schrijven.’ In hetzelfde interview herhaalt Kwekkeboom het gegeven dat hij het verhaal af en toe eens ‘lelijk’ wilde inkleuren. De toneelbewerking van Alex Mallems is gaandeweg de repetities scherper en hoekiger gemaakt, hoe dat zal uitpakken blijft spannend voor Rinus en voor mij.
De Rietdekker heb ik tweemaal gelezen. Misschien lees ik anders dan deze regisseur en acteur. De relatie vader – zoon zou ik zeker niet stroef willen noemen, eerder wederzijds bezorgd en liefdevol. De dagboekaantekeningen van de vader geven daar alle aanleiding toe: 9-07-1986: Rinus verjaart. Hij wordt veertig. Ik hoop dat de volgende jaren hem voorspoed en geluk brengen. Als hij het zelf nu maar inziet en waardeert. Wij geven de moed niet op.
17-01-1988: Rinus is een schip zonder roer. Ik zou het toch zo gaarne anders zien. Misschien mag ik het nog beleven. Wie weet.
Op de ochtend van de première sprak ik in de Zeeuwse Bibliotheek, het gebouw waar hij De Rietdekker schreef, uitvoerig met Rinus over hoe hij deze aanloop naar de voorstelling heeft ervaren. Nog steeds alle vertrouwen in de Vlamingen en in de acteur Bram Kwekkeboom. Toch een beetje bezorgd. Zelf het verhaal uit handen gegeven maar wordt hij hierna nog door zijn familie ‘op handen gedragen’ wanneer rollen anders uitpakken dan verwacht? Hij wil niemand kwetsen maar heeft de regie niet in handen. ‘Je koffie wordt koud’, zegt hij meerdere keren. Geen last meer van donkere nachtmerries over vader die van het dak valt? ‘Nee, die komen niet meer terug.’ Wilde je jezelf bewijzen voor je vader? 'Nee, die behoefte had ik helemaal niet. Ik wilde vader z'n gewerk en geploeter vereeuwigen, daarnaast wilde ik al mijn hele leven schrijver worden.' Voor de première mooie nieuwe kleding gekocht, een kleurige stropdas, dat wel.
Vrijdag 11 maart. Gisteravond in het Arsenaaltheater in Vlissingen de première van De Rietdekker meegemaakt. Onvergetelijk, wat een prachtige voorstelling! In de zaal kon je een speld horen vallen, het publiek hield de adem in, een brok in de keel. Wat een liefdevolle, respectvolle, warme voorstelling. Alle eer voor de regisseur en vooral voor Bram Kwekkeboom, zo ingehouden, zo puur en aards gespeeld, zo Zeeuws ook nog! Huiver & lovertjes, again!
‘Gosternokke, ’t was toch vreêd mooi, och erme, zwieg stille, zwieg stille!’ Ja, ik ben er nog stil van. Lezers, ga zelf kijken waarom dat zo is! Bram Kwekkeboom vertelt het verhaal vanuit stilte, de dramatische hoogtepunten worden ondersteund met prachtige muziekfragmenten, het Agnus Dei overweldigt het publiek, het beroemde Jesus’ Blood Never Failed Me Yet van Gavin Bryars begeleidt als een mantra, alle andere muziek is mooi. Graag zou ik de fragmenten opnieuw willen horen.
‘Gosternokke, ’t was toch vreêd mooi, och erme, zwieg stille, zwieg stille!’ Ja, ik ben er nog stil van. Lezers, ga zelf kijken waarom dat zo is! Bram Kwekkeboom vertelt het verhaal vanuit stilte, de dramatische hoogtepunten worden ondersteund met prachtige muziekfragmenten, het Agnus Dei overweldigt het publiek, het beroemde Jesus’ Blood Never Failed Me Yet van Gavin Bryars begeleidt als een mantra, alle andere muziek is mooi. Graag zou ik de fragmenten opnieuw willen horen.
En de schrijver Rinus Spruit, hoe is het hem bekomen? Het is hem erg meegevallen, vertelde hij na afloop, hij vond het een indrukwekkende en ontroerende voorstelling, vooral ook door de werking van de muziek en het licht. Dat opoe er niet zo goed van afkwam, daar valt wel mee te leven. Wat heeft hem het meest ontroerd? Dat laatste, het overlijden. Maar ook dat zeer slechtziend worden van vader werd bijzonder indrukwekkend gespeeld door Bram Kwekkeboom. Veel, heel veel respect voor Bram Kwekkeboom.
Voor wie meer wil weten, lees de positieve recensie van onze regionale toneelrecensent! Vreêd goed! Of kijk bij Omroep Zeeland voor een verslag van de première.
Tot slot. Rinus Spruit is naast schrijver ook fotograaf. Hij vereeuwigde opoe, lezend. Citaat uit De Rietdekker, p. 67: 'Als ze niet breide las ze, meestal hardop. Aan één boek had ze genoeg want wat ze las was ze onmiddellijk weer vergeten..., we genoten van opoe...'
Rinus Spruit, misschien hebben wij aan één boek en één voorstelling genoeg, misschien ook niet. Blijf s.v.p. schrijven! En ik kom in De Wegwijzer nog een keer kijken...
Tip: Lees De Rietdekker voor je naar de voorstelling gaat. Lenen bij de bibliotheek of kopen, het boek kost € 12,90
Och erme .... Twintig voorstellingen? Dat wist ik helemaal niet maar er staat ook geen enkel linkje in je berichten. Dat is wel jammer maar een echte bibliothecaris gaat natuurlijk zelf zoeken. Eens kijken of ik nog ergens terecht kan.
BeantwoordenVerwijderen@wereldvansofie: er staat een link naar Theaterproductiehuis Zeelandia. Hoop jou te zien in De Wegwijzer!
BeantwoordenVerwijderen@Henk: dank je wel voor de nog meer specifieke link. Ga het zien hoor! Echt heel mooi!
Dat zal helaas niet gaan want de Wegwijzer is al lang uitverkocht. Toen je er de vorige keer over schreef was ik er ten onrechte van uit gegaan dat dat de enige locatie was.
BeantwoordenVerwijderenMaar ik had al gezien dat er nog wel wat mogelijkheden zijn.
Evengoed bedankt Henk.